Lany Poniedziałek - tradycje i zwyczaje związane z Poniedziałkiem Wielkanocnym

Lany Poniedziałek - tradycje i zwyczaje związane z Poniedziałkiem Wielkanocnym, które są praktykowane w Polsce do dziś, a także ciekawostki związane z tym świętem zebraliśmy poniżej.

Lany Poniedziałek 2021 - kiedy jest Śmigus Dyngus i jakie zwyczaje się z nim wiążą? [DATA]

Lany Poniedziałek - tradycje i zwyczaje: jak świętuje się Śmigus Dyngus?

Poniedziałek Wielkanocny nazywany także Lanym Poniedziałkiem wiąże się ze znanym od wieków zwyczajem śmigusa-dyngusa. Zwyczaj ten pierwotnie słowiański, a wtórnie związany z Poniedziałkiem Wielkanocnym. Współcześnie posiada wiele regionalnych nazw.

Pojęcie dyngus najprawdopodobniej wywodzi się z języka niemieckiego od słowa dingen, co oznacza „wykupywać się”, ale Zygmunt Gloger dostrzegł również podobieństwo do niemieckiego słowa Dünnguss (kałamarz, chlust wody). Pojęcie śmigus może pochodzić z niemieckiego schmackostern lub polskiego śmigać. Śmigus i dyngus przez długi czas były odrębnymi zwyczajami. Z czasem tak się zlały ze sobą w jeden, że przestano rozróżniać który na czym polega. Wyrazem tego było pojawienie się w Słowniku poprawnej polszczyzny Stanisława Szobera zbitki śmigus-dyngus.

Geneza ludowych zwyczajów obchodzonych w Poniedziałek Wielkanocny jest związana z praktykami Słowian, którzy czcili radość po odejściu zimy i przebudzeniu się wiosny. Śmigus i dyngus przez długi czas były odrębnymi obyczajami. Śmigus głównie polegał na symbolicznym biciu witkami wierzby lub palmami po nogach i oblewaniu się zimną wodą, co symbolizowało wiosenne oczyszczenie z brudu i chorób, a w późniejszym czasie także i z grzechu. Na śmigus nałożył się zwyczaj dyngusowania (dyngowanie), dający możliwość wykupienia się pisankami od podwójnego lania. Dyngus związany był z folklorystycznymi praktykami Słowian poświęconym ekspedycji. Polegał na odwiedzaniu znajomych i przypadkowych osób. Wizytom zazwyczaj towarzyszył poczęstunek, bądź darowizna z zaopatrzeniem na drogę.

Wielkanoc - ZWYCZAJE i TRADYCJE świąt wielkanocnych. Jak obchodzimy Wielkanoc w Polsce?

Jakie są inne znane tradycje i zwyczaje na Lany Poniedziałek?

Słowianie uważali, że oblewanie się wodą miało sprzyjać płodności, dlatego oblewaniu podlegały przede wszystkim panny na wydaniu, z tego powodu obrządki polewania się wodą miały niekiedy charakter matrymonialny. Po synkretyzmie z chrześcijaństwem w niektórych regionach ustalono, że trzeciego dnia Wielkanocy panny i dziewczęta mają prawo do odwzajemnionego rewanżu za wcześniejsze oblanie ich wodą.

O znaczącej obrzędowości śmigusa-dyngusa w dawnych czasach świadczą gdzieniegdzie zachowane tradycje z urodzajem, m in. związane z kultem palm wielkanocnych. Oprócz tego obchodzone są także obrzędy takie jak:

• śmiergust - długoletnia tradycja polewania wodą panien na wydaniu przez młodzieńców w Lany Poniedziałek na rynku w Wilamowicach i w wigilię tego dnia w domach poszczególnych panien
• kurek dyngusowy - inaczej kurek wielkanocny, chodzenie z kurkiem, Kogucik Dyngusowy to jeden z najbardziej popularnych polskich ludowych zwyczajów wiosennych, obchodzony w okresie wielkanocny. Zamiennie występują nazwy: „kurek” „kogut”(ek), „kogucik”
• dziady śmigustne - zwyczaj ludowy związany ze Świętem Wielkanocy. Występuje na terenie południowej Małopolski, związany jest ze wsią Dobra koło Limanowej. Każdego roku kawalerowie, przywdziewają własnoręcznie tworzone słomiane stroje i organizują świąteczny pochód.
• przywołówki - kujawski zwyczaj wielkanocny, obchodzony od połowy XIX w. w pierwsze święto Wielkanocy w Szymborzu – obecnej dzielnicy Inowrocławia. Wieczorem w niedzielę wielkanocną mieszkańcy wsi zbierali się na centralnym placu, a kawalerowie udawali się na podwyższenie, skąd wygłaszali wierszyki na temat okolicznych panien. W przywołówkach również stwierdzano, ile wody będzie wylane na poszczególne panny w lany poniedziałek

Dziś śmigus-dyngus jest traktowany jako zabawa o charakterze ludowym. W odróżnieniu od pierwotnych tradycji wodą oblewa się wszystkich, bez wyjątków. Dla żartów zdarza się, że polewane są nawet osoby nieznajome, jednak z biegiem czasu oblewanie wodą stało się do tego stopnia niebezpieczne, że służby porządkowe i prawnicy zaczęli interpretować to jako zakłócanie spokoju.

Lany Poniedziałek 2021: jakie są KARY za oblewanie wodą?

RadioZET.pl